با گذشت سه سال و نیم از سلطه طالبان بر افغانستان و تشدید نقض حقوق بشر و خودداری این گروه از قطع رابطه با گروه‌های تروریستی بین‌المللی، رزا اوتنبایوا، رئیس هیئت معاونت سازمان ملل متحد در امور افغانستان (یوناما)، روز پنجشنبه در نشست شورای امنیت، خواستار تداوم راهبرد «صبر و عمل‌گرایی» در مواجهه با افغانستان و در عین حال تداوم تعامل جهان با این گروه شد تا از انزوای بیشتر افغانستان در جهان جلوگیری شود.

به رغم تاکید رزا اوتنبایوا بر تعامل جهان با طالبان، گزارش او از افغانستان تصویری پیچیده‌ از وضعیت این کشور ارائه کرد. کشوری که در دومین دور سلطه طالبان، در زمینه حقوق بشر، ثبات اجتماعی و اقتصادی، تعاملات بین‌المللی و تهدید روزافزون گروه‌های تروریستی از جمله داعش خراسان، با چالش‌های گسترده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند.

اوتنبایوا در سخنانش، به تداوم ممنوعیت تحصیل دختران بالاتر از کلاس ششم در افغانستان اشاره کرد و گفت: «از محرومیت دختران از آموزش رسمی تقریبا ۱۲۰۰ روز می‌گذرد.» در این مدت طالبان درخواست‌های مردم افغانستان، اعتراض‌های گسترده زنان و محکومیت‌های بین‌المللی به منع تحصیل و اشتغال زنان را نادیده گرفته‌اند.

رزا اوتنبایوا با اشاره به فرمان‌های رهبر طالبان علیه زنان افزود که محدودیت‌های وضع‌شده که با ممنوعیت حضور زنان در مشاغل و آموزش عالی تشدید شدند، به معنای حذف تدریجی زنان از تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی و اقتصادی‌اند.

تصمیم اخیر طالبان برای ممنوع کردن حضور دانشجویان زن در موسسات آموزش علوم پزشکی، نگرانی‌های بیشتری ایجاد کرده است. اوتنبایوا هشدار داد که این تصمیم می‌تواند برای زنان، مردان و کل نظام بهداشت و درمان افغانستان پیامدهای مرگباری داشته باشد.

رئیس یوناما در این گزارش، به اجرایی شدن قانون امر به معروف و نهی از منکر که ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، در ماه مرداد صادر کرد، نیز پرداخت. بر اساس گزارش او، ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان که در قانون یاد‌شده از آن‌ها به‌عنوان بازرس‌ یاد شده است، با حضور در مساجد، بازارها، دفاتر سازمان‌های غیردولتی و حتی مراسم عروسی آزادی‌های مردم را محدود کرده‌اند و با اجرایی شدن این قانون، محدودیت‌های شدیدی بر آزادی حرکت زنان، به‌ویژه در سفرهای بدون همراهی محرم، اعمال شده است.

این گزارش می‌افزاید که بازرس‌ها از مردان هم می‌خواهند که ریش بگذارند و مدل‌ موی غربی نداشته باشند. ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان بارها پیرایشگرانی را که ریش مشتریان را تراشیده یا موی آنان را به مدل‌های غربی اصلاح کرده‌اند، بازداشت و زندانی کرده‌اند. بسیاری از این افراد پس از پرداخت جریمه‌های سنگین و امضای تعهدنامه‌های کتبی، از زندان آزاد شده‌اند.  

با وجود اینکه طالبان در سه سال و نیم سلطه بر افغانستان به هیچ یک از قوانین بین‌المللی که دولت‌های پیشین افغانستان به اجرای آنان متعهد شده بودند، پایبند نمانده‌اند، اوتنبایوا تاکید کرد که تعامل با طالبان، نه برای به رسمیت شناختن بلکه برای جلوگیری از انزوای افغانستان، ضروری است.

او از تلاش‌های یوناما برای گسترش گفت‌وگوهای سازنده از جمله نشست‌های ویژه‌ای که اخیرا در مورد مبارزه با مواد مخدر برگزار شد، خبر داد. به گفته اوتنبایوا، در این نشست‌ها، نشانه‌هایی از تمایل طالبان به همکاری در برخی حوزه‌ها مشاهده شد.

رئیس یوناما در نشست شورای امنیت به بحران‌های زیست‌محیطی در افغانستان اشاره کرد و هشدار داد که در کابل، شهری با بیش از پنج میلیون نفر جمعیت، منابع آب زیرزمینی ممکن است تا سال ۲۰۳۰ به طور کامل تمام شود. او اضافه کرد که در حوزه اقتصادی، با هدف توانمندسازی زنان و بازسازی اقتصادی این کشور، اقدام‌هایی به‌منظور ارائه خدمات مالی به افراد و کسب‌وکارهای کوچک و کم‌درآمد، در حال اجرا است.

یکی دیگر از نگرانی‌های مطرح‌شده در این گزارش، محدودیت‌های شدید بر رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران بود. اوتنبایوا گفت: «فضای عمومی برای بحث و گفت‌وگو به‌شدت کاهش یافته و این محدودیت‌ها، توانایی رسانه‌ها را برای ایفای نقش به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی یک جامعه فراگیر و توسعه‌یافته تضعیف کرده است.»

یوناما اوایل آذرماه هم در گزارشی خبر داد که در سه سال سلطه طالبان بر افغانستان، ۳۳۶ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای تحت تاثیر محدودیت‌ها و تهدیدهای طالبان قرار گرفته‌اند که از این تعداد، ۲۵۶ نفر خودسرانه بازداشت و زندانی شده‌اند. 

به رغم این موارد، اوتنبایوا با تاکید بر نیاز به «صبر و عمل‌گرایی» در مواجهه با وضعیت کنونی افغانستان، گفت: «فشار و محکومیت به‌تنهایی کارساز نیست. ما باید به تعامل ادامه دهیم و اعتمادسازی کنیم.»

او تصریح کرد که هدف سازمان ملل متحد بازگرداندن افغانستان به جامعه بین‌المللی و حمایت از مردم این کشور در مسیر دستیابی به صلح و ثبات است.